Μπορείς να
γελάς με τον θάνατο; Οχι. Μπορείς όμως να τον αναστοχάζεσαι, μπορείς να
τον ξορκίζεις, μπορείς και να του δώσεις νόημα, όπως έκανε πέρυσι ο
Τυνήσιος που αυτοπυρπολήθηκε και έγινε το σύμβολο της αναγκαιότητας να
ανατραπούν τα ανελεύθερα αραβικά καθεστώτα• όπως κάνουν τελευταία οι
μοναχοί του Θιβέτ• όπως έκανε ο Δημήτρης Χριστούλας, υπογραμμίζοντας με
την αυτοκτονία του την απόγνωση της ελληνικής κοινωνίας μπροστά στη
διαχείριση της κρίσης. Μπορείς επίσης να εμποδίσεις τον θάνατο να
γίνει έμμονη ιδέα που μας αδρανοποιεί. Και, ναι, κάποιες φορές μπορείς
να νικήσεις τον φόβο του και να προσφέρεις παρηγοριά, δραστηριοποιώντας
τον μηχανισμό του γέλιου. Αυτό κάνει σε τούτη την ερεβώδη εποχή, σε
τούτες τις ημέρες των παθών, ο Νίκος Πλατής με το καινούργιο θεματικό
λεξικό του που... παίζει με το ταμπού του θανάτου.
Το βιβλίο έχει τον φιλοσοφικό τίτλο «Presto o tardi» (εκδ. Νεφέλη), ο οποίος παραπέμπει στο αναπότρεπτο τέλος που έρχεται «αργά ή γρήγορα». Και στο εξώφυλλο ένα σκίτσο δίνει τον τόνο, με έξι χιονανθρώπους οι οποίοι κηδεύουν τον φίλο τους που... έχει λιώσει, μεταφέροντάς τον όχι σε φέρετρο αλλά σε κουβά! Από εκεί και πέρα αρχίζει μια πρωτότυπη περιπέτεια για τον αναγνώστη, ο οποίος από περιέργεια στην αρχή διαβάζει το ένα αναπάντεχο λήμμα μετά το άλλο, βλέποντας στο ενδιάμεσο τρελές εικόνες, και όσο προχωρεί δεν μπορεί να αφήσει το βιβλίο από τα χέρια του. Το έχει εφαρμόσει πολλές φορές αυτό το κλειδί ο 60χρονος σήμερα συγγραφέας. Πειραιώτης με σπουδές αρχιτεκτονικής στο ενεργητικό του, με επιτυχημένη καριέρα στη διαφήμιση και έμφυτη αίσθηση του χιούμορ, έγινε «χιτ» κυκλοφορώντας το 1982 τον απόλυτο οδηγό του αντεργκράουντ - το εξαντλημένο σήμερα «Κάμα Τσούχτρα». Και το 1999 εισήγαγε τα θεματικά λεξικά ως λογοτεχνικό είδος που αποτυπώνει και ταυτόχρονα σχολιάζει την κουλτούρα και τη νοοτροπία μας. Πρώτο το παρεμβατικό «Μαύρο λεξικό», έπειτα το «Αθωνικό», το «Μπαχαρικό λεξικό» που έγινε μπεστ σέλερ, το ξεκαρδιστικό και... επιμορφωτικό «Ουαλικό λεξικό του σεξ» και το «Γατικό λεξικό».
Σήμερα, πατώντας όπως πάντα σε μια λεπτομερή και τεκμηριωμένη εγκυκλοπαιδική πληροφόρηση, ο Πλατής συνθέτει ένα κοινωνιολογικό σχόλιο στον θάνατο, όπως τον αντιλαμβανόμαστε και τον διαχειριζόμαστε στη σύγχρονη πραγματικότητα. Το υλικό του είναι εικόνες και λήμματα λαογραφικά, θρησκειολογικά (χριστιανικά και μη), εσχατολογικά, ιστορικά, λογοτεχνικά, κινηματογραφικά κ.ά. ελληνικού και οικουμενικού ενδιαφέροντος, χιουμοριστικά, σαρκαστικά ή μελό, που εναλλάσσονται μεταξύ τους για να φωτίσουν εντέλει από την ανάποδη τον τρόπο με τον οποίο ζούμε. Ολο το βιβλίο προχωρεί με τη μέθοδο του κρύο - ζέστη, από το πρώτο λήμμα για το «Αθάνατο νερό», που δεν παρουσιάζεται ως πολύ δελεαστική λύση όταν όλοι οι αγαπημένοι μας έχουν γίνει στάχτη, έως το τελευταίο «Ως όναρ» για τον άνθρωπο που διαλύεται σαν λουλούδι και σαν όνειρο, σύμφωνα με τον Ιωάννη Δαμασκηνό. Ανοίγει με τη φωτογραφία της τουριστικής αγγελίας στον Αχέροντα για κρουαζιέρα στον Αδη «με 5 μόνο ευρώ», αλλά στέκεται και σε εκείνη του Κέσελ με τους ξύλινους σταυρούς για τους αντάρτες-θύματα από τα αντίποινα των Γερμανών. Ανάμεσά τους ξεδιπλώνονται μίνι ιστορίες για τους «βρικόλακες» ή για το «χαρμάνκιοϊ», το ινδικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, για το «υγρό ταρίχευσης», για τη «γέφυρα Κωλαινκούρ» που διασχίζει το νεκροταφείο της Μονμάρτρης ή για την έκφραση «ορφανός γονιός» που προσπαθεί να χωρέσει την απόλυτη οδύνη εκείνων που έχασαν τα παιδιά τους, «αφού δεν υπάρχει λέξη σε καμία γλώσσα» για την περίπτωσή τους...
…και το δύσκολο χιούμορ με τον θάνατο
Το πιο δύσκολο κεφάλαιο αυτού του βιβλίου είναι το χιούμορ, η σάτιρα, το καλαμπούρι, ο σαρκασμός, το «παιχνίδι» δηλαδή με τον θάνατο. Εδώ, ο Πλατής παίρνει άριστα! Επιστρατεύει τον Γκρούσο Μαρξ («Ή αυτός ο άνθρωπος είναι νεκρός ή το ρολόι μου σταμάτησε») και τον Ντίνο Ηλιόπουλο («κουνήσου απ' τη θέση σου, χριστιανέ μου!»), τον Γιάννη Μαρή ή τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα, κεφαλονίτικες παροιμίες, γαλλικές εκφράσεις, γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου κ.ο.κ. Και βρίσκει τον σωστό τόνο: ούτε πληγώνει με το γέλιο τον πονεμέο ούτε κοροϊδεύει τον απελπισμένο.Στο λήμμα «Μπισκότα σοκολάτας» μας μεταφέρει στο 1979 όταν πάει να ζητήσει (την τελευταία) συνέντευξη από τον Γιάννη Μαρή για το περιοδικό «Αντί» και ο άρρωστος πια συγγραφέας τού διηγείται ένα μακάβριο ανέκδοτο. Πρωταγωνιστής ένας 90χρονος που ενώ αργοπεθαίνει νιώθει τη μυρωδιά από τα αγαπημένα του μπισκότα, οπότε καταφέρνει να συρθεί μέχρι την κουζίνα όπου βλέπει τα σχετικά ταψιά και απλώνει το χέρι του να πάρει ένα, αλλά τον τσακίζει η γυναίκα του που τον χτυπά κατακέφαλα με μια σπάτουλα, φωνάζοντας: «Ασ' τα αυτά! Είναι για την κηδεία!». Χαρακτηριστικό σχόλιο για το νόημα της ζωής που χάνεται στους τύπους. Εκ διαμέτρου αντίθετη είναι η προσέγγιση του κορυφαίου ζωγράφου Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα που χρησιμοποιεί τη γλώσσα του θανάτου για να γιορτάσει την ερωτική πράξη, με έναν σόκιν ελληνορθόδοξο γρίφο: «Νεκρός ιδών τον τάφον ανεστήθη/ αναστηθείς εισήλθεν του τάφου/ εισελθών του τάφου εδάκρυσεν/ δακρύσας εξήλθεν του τάφου/ και εξελθών του τάφου, απέθανεν. Τι είναι;».
«Δεν διακατέχομαι από τον φόβο του θανάτου μου», μου εξήγησε ο Πλατής. «Η αίσθηση την αναχώρησης με κάνει πιο ουσιαστικό και ικανό να χαίρομαι κάθε τι μικρό γύρω μου».
Αυτόχειρες
«Αυτοκτονία», «αυτοκτονώ», «αυτόχειρας», «αυτοχειρία», και «ινσουλίνη». Πέντε λήμματα περιέλαβε σε ανύποπτο χρόνο στο Λεξικό του ο Πλατής, για το γεγονός τούτων των ημερών στην προεκλογική Ελλάδα. Γεγονός που πέρα απ' όλα αποκάλυψε τον πανικό και τον κυνισμό μιας μερίδας συμπολιτών μας απέναντι στον πολιτικοκοινωνικό συμβολισμό του αυτόβουλου θανάτου. Ο Πλατής μού εξομολογήθηκε πως δεν το βρίσκει σωστό να πεθαίνει κανείς συνθηματολογώντας. Ωστόσο με το «Presto o Tardi» βάζει φρένο σε όσους χλευάζουν σήμερα τους ολοένα και περισσότερους αυτόχειρες λόγω κρίσης, καθώς ορίζει την αυτοκτονία ως «πράξη που αντιμάχεται τον όποιο εξευτελισμό». Παραπέμπει μάλιστα στον βρετανό συγγραφέα Ντέιβιντ Λοτζ που σχολιάζει: «Πόσο ηρωικό να μπορείς να σβήσεις τη ματαιοδοξία σου μέχρι του σημείου να ομολογήσεις ότι το παιχνίδι σού φαίνεται πολύ δύσκολο…». Σ' αυτό το λεξικό δεν θα βρει κανείς τους κοινούς τόπους. Δεν θα διαβάσει για τους καλούς χριστιανούς που αρνούνται να κηδέψουν τους αυτόχειρες ούτε για τους διάσημους αυτόχειρες. Ο Πλατής προτιμά να σηκώσει το χαλί και να μας δείξει πόσο υποκριτική είναι η σύγχρονη κοινωνία, αφού μας προσφέρει όχι μόνο τους λόγους, αλλά και τους τρόπους για να αφανιστούμε. Αρκεί, λέει, μια μεγάλη δόση της ορμόνης ινσουλίνης που πωλείται στα φαρμακεία χωρίς να χρειάζεται ιατρική συνταγή… Να γιατί το μαύρο χιούμορ του μας αφυπνίζει!
Νίκος Δ. Πλατής
Presto o tardi
το λεξικάκι που... παίζει με τον θάνατο
ISBN: 978-960-504-016-1
Σελ. 240 (64 έγχρ.), τιμή: € 18,00
Σχήμα: 17,2x24εκ.
Το βιβλίο κυκλοφορεί επίσης σε συλλεκτική έκδοση 100 πανόδετων αντιτύπων, αριθμημένων και υπογεγγραμένων από τον συγγραφέα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου