Η ελευθερία δεν είναι σπατάλη

 Ν. Λυγερός

Τα νέα κοινωνικά σχήματα έχουν την τάση να μετατρέπουν την ελευθερία σε σπατάλη. Έχουν πείσει τα άτομα ότι υπάρχει μια αγορά ελευθερίας, διότι υπάρχει ελεύθερη αγορά. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν μόνο εκπτώσεις. Και η χειρότερη είναι η έκπτωση της ελευθερίας. Μόνο που η ελευθερία δεν αγοράζεται ακόμα κι αν έχει αξία και τιμή. 

Το γελοίο της υπόθεσης είναι η απαγόρευση του γέλιου. Αν ένας άνθρωπος τολμήσει να γελάσει με το τι συμβαίνει στο κοινωνικό πλαίσιο, είναι καταδικασμένος. Αυτό θυμίζει την εποχή όπου τα ανέκδοτα ήταν απαγορευμένα στα απολυταρχικά καθεστώτα, όπως το έγραψε ο Milan Kundera. Η ελευθερία μοιάζει με ανέκδοτο σε μία τραγωδία που έγραφε το αυθαίρετο κοινωνικό σύστημα. Έχει νόημα γι’ αυτό μόνο όταν είναι εκφυλισμένη και αποτελεί ένα προϊόν. Έτσι έχει λιγότερη αξία από την ειρήνη, η οποία παρουσιάζεται ως αγαθό της κοινωνίας από τον Αριστοφάνη. Ερμηνεύεται ως μια ισορροπία για το σύνολο, ενώ η ελευθερία είναι αστάθεια, διότι σχετίζεται με τα ανθρώπινα και μόνο κριτήρια. Έτσι η κοινωνία στιγματίζει την ελευθερία με τη μοναξιά και θεωρεί ότι η απόλυτη ελευθερία είναι ουτοπία. Έχει ξεχάσει βέβαια τα διδάγματα του François Rabelais, αν και αυτό δεν της προκαλεί προβλήματα συνείδησης. Κατά συνέπεια, η ελευθερία καταδικάζεται ως αναρχική έννοια. Έτσι έρχεται σε αντίφαση με την ασφάλεια που αποτελεί το ιδανικό μιας κοινωνίας απόλυτου ελέγχου. Η κοινωνία δεν προσφέρει επιλογές, διότι ξέρει ότι η ελευθερία πληγώνει τη μνήμη. Και κάθε πληγωμένη μνήμη είναι ένα τέρας για το σύστημα. Προτιμά τη λήθη και την αδιαφορία των ατόμων. Ο Vincent van Gogh δεν μπορούσε να ήταν ελεύθερος, αλλιώς θα ζωγράφιζε τον κόσμο με το ανθρώπινό του βλέμμα. Ακόμα κι ο Francisco Goya ήταν επικίνδυνος. Κι αν ο Pablo Picasso δεν αντιμετώπισε τα ίδια προβλήματα, είναι διότι τον προστάτευσε ο κυβισμός. Η κοινωνία τον παρεξήγησε και τον άφησε ήσυχο. Για τους δημιουργούς, η ελευθερία είναι μία ανάγκη και όχι μία σπατάλη. Ο καθένας ξέρει πόσο πολύτιμη είναι και πόσο κοστίζει μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Δεν το είδαν με τα μάτια του ο Edvar Munch και ο Albert Einstein. Αν η ελευθερία είναι τόσο δύσκολη ως φιλοσοφική έννοια για τα άτομα, είναι διότι γνωρίζουν μόνο τη σκλαβιά της ευτυχίας που αποτελεί τον απόλυτο στόχο της ασφάλειας και της ειρήνης. Όμως τα άτομα δεν είναι καν νεκροί άνθρωποι. Διότι αυτοί παραμένουν ζωντανοί μέσα στην ανθρωπότητα. Η ελευθερία είναι ένα από τα μέσα προσέγγισης της ανθρωπότητας, διότι προσφέρει στο πλαίσιο της ανθρωπιάς μέσω της ισότητας και της αλληλεγγύης. Γι’ αυτό και είναι τόσο επικίνδυνη για την κοινωνία της σπατάλης και της αγοράς.