Τζορτζ Μπέρναρντ Σω George Bernand Shaw
(1856 - 1950)
«Δεν ξέρω αν γεννήθηκα τρελός ή ελαφρόμυαλος, η αλήθεια είναι ότι η βασιλεία μου, δεν ήταν του κόσμου τούτου. Ένοιωθα απόλυτα κύριος και αυτεξούσιος μόνο στο βασίλειο της φαντασίας μου και μόνο κοντά στους μεγάλους νεκρούς γνώρισα αληθινή φιλική ατμόσφαιρα». Έτσι είπε κάποτε αυτοχαρακτηριζόμενος ο μεγάλος Ιρλανδός που η γενιά του κρατούσε από τον Μακντώφ, όπως πίστευε, το γνωστό Σαιξπηρικό ήρωα του Μάκβεθ.[1]
Ο κορυφαίος Ιρλανδός δραματουργός γεννήθηκε το 1856 στο Δουβλίνο, σε μια μικροαστική οικογένεια προτεσταντών. Ο πατέρας του ήταν έμπορος καλαμποκιού, με πρόβλημα αλκοολισμού. Η μητέρα του ήταν επαγγελματίας τραγουδίστρια, μαθήτρια του Βάντελερ Λη, δασκάλα φωνητικής. Όταν ο Σω ήταν περίπου 16 χρόνων, η μητέρα του εγκατέλειψε τον πατέρα του και μετακόμισε στο Λονδίνο, όπου έζησε μαζί με τον Βάντελερ Λη και με τη μεγαλύτερη αδελφή του Σω.
Ο Σω παρέμεινε στο Δουβλίνο με τον πατέρα του για να τελειώσει το σχολείο, κι αργότερα εργάστηκε σαν υπάλληλος σε ένα κτηματομεσιτικό γραφείο.
Το 1876 ο Σω έφυγε από το Δουβλίνο και τον πατέρα του και μετακόμισε στο Λονδίνο, στο σπίτι της μητέρας του, προσπαθώντας να φτιάξει μια καριέρα στη δημοσιογραφία και τη συγγραφή. Το πρώτο είδος με το οποίο ασχολήθηκε ήταν το πεζογράφημα. Είχε γράψει ήδη πέντε νουβέλες πριν εκδοθεί το πρώτο του έργο με τίτλο Ιmmaturity (Ανωριμότητα). Παράλληλα, διάβαζε μανιωδώς σε δημόσιες βιβλιοθήκες και στο αναγνωστήριο του Βρετανικού Μουσείου.
Τότε άρχισε να ασχολείται με την προοδευτική πολιτική. Σύχναζε σε διάφορα μέρη όπου μαζεύονταν και μιλούσαν διάφοροι σοσιαλιστές, κι έτσι έμαθε να ξεπερνά το τρακ που του προκαλούσε η σκηνή αλλά και το τραύλισμά του. Ανέπτυξε ένα επιθετικό κι ενεργητικό στυλ ομιλίας, που είναι φανερό και στα γραπτά του.
Ήρθε σε επαφή με το έργο του Καρλ Μαρξ το «Κεφάλαιο», που τον επηρέασε αρκετά. Ωστόσο το αντιμετώπιζε κριτικά, πιστεύοντας ότι το προλεταριάτο εκφράζεται κυρίως μέσα από τη συντηρητική πολιτική, σε αντίθεση με τη μεσαία και ανώτερη τάξη, που σηκώνει τη σημαία της «επανάστασης», και στην οποία ανήκε όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και ο Μαρξ και οι περισσότεροι ομοϊδεάτες του.
Μαζί με την Μπεατρίς και τον Σίντνεϊ Γουέμπ, ο Σω ίδρυσε, το 1884, τη Φαβιανή Εταιρία. Ήταν μια κίνηση διανοούμενων για την έρευνα, συζήτηση και έκδοση σοσιαλιστικών ιδεών. Το όνομά της το πήρε από το Ρωμαίο στρατηγό Quintus Fabius Maximus, που έμεινε στην ιστορία σαν ο «Αναβάλλων» (Cunctator), επιλέγοντας μια τακτική φθοράς από μια στάση αντιπαράθεσης εναντίον του Αννίβα.
Αφιερώθηκε στον αγώνα της μεταμόρφωσης της Βρετανίας σε σοσιαλιστικό κράτος, όχι μέσω επανάστασης, αλλά μέσα από μια συστηματική πρόοδο και νομοθεσία, που εγκαθιδρύεται με την πειθώ και τη συστηματική εκπαίδευση. Αξίωμά τους ήταν η «αναπόφευκτη βαθμιαία επίλυση».
Ενστερνίστηκε τις ιδέες της «Συντροφιάς της Νέας Ζωής», που αφορούσαν τη διαμόρφωση ενός τέλειου χαρακτήρα στο άτομο και στο σύνολο, πιστεύοντας ότι η ατομική διαμόρφωση και ανάπτυξη είναι ο μόνος τρόπος απελευθέρωσης από την καταπίεση, και επιτυγχάνεται με την εκπαίδευση και την ανάπτυξη της ελεύθερης διάκρισης και σκέψης. Η κοινωνική αναμόρφωση στόχευε στην ύπαρξη μιας κοινωνίας όπου οι δυνατότεροι βοηθούν τους πιο αδύνατους. Ηγετικά στελέχη αυτής της ομάδας, εκτός από τον Σω και τους Γουέμπ, ήταν η Άννι Μπέζαντ, ο Τζώρτζ Ουάλας, ο Σίντνεϊ Ολιβιέ, και άλλοι.
Η Φαβιανή Εταιρία θα παίξει αργότερα καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της Οικονομικής Σχολής του Λονδίνου και του Εργατικού Κόμματος.
Ο Σω έγραψε πολλά άρθρα και κείμενα για τις προοδευτικές τέχνες, όπως το «Quintessence of Ibsenism», «The Perfect Wangerite», κλπ. Παράλληλα, ως δημοσιογράφος, ο Σω δούλευε σαν κριτικός τέχνης, αλλά και μουσικής, γράφοντας με το ψευδώνυμο «Corno di Bassetto». Δε σπούδασε μουσική αλλά είχε αρκετή εμπειρία χάρη στη μουσικό μητέρα του. Έγινε ένας καλός κριτικός μουσικής, με εφευρετικό, έξυπνο νου και σκληρή κριτική στην ανθρώπινη ανοησία. Τελικά, από το 1895 ως το 1898, δούλεψε σαν κριτικός θεάτρου στο Saturday Review, όπου έγραφε με τα διάσημα πλέον αρχικά «GBS».
Το 1891, μετά από πρόσκληση του Τζ. Τ. Γκρέιν, ενός εμπόρου, κριτικού θεάτρου και σκηνοθέτη μιας προοδευτικής θεατρικής ομάδας, που είχε το όνομα «Ανεξάρτητο Θέατρο», έγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο, το Widower's Houses. Τα επόμενα 12 χρόνια έγραψε 12 θεατρικά έργα, παρόλο που δεν έπεισε τους θεατρικούς επιχειρηματίες του Λονδίνου να τα ανεβάσουν. Λίγα απο αυτά παίχτηκαν στο εξωτερικό.
Το 1898, μετά από μια σοβαρή αρρώστια, ο Σω παραιτήθηκε από κριτικός θεάτρου και μετακόμισε από το σπίτι της μητέρας του, όπου ζούσε ακόμα, για να παντρευτεί την Σαρλότ Πέην-Τάουνσεντ, μια Ιρλανδή με ανεξάρτητο χαρακτήρα. Ο γάμος τους κράτησε μέχρι το θάνατο της Σαρλότ, το 1943.
Το 1904, ο ηθοποιός, σκηνοθέτης και θεατρικός συγγραφέας Χάρλεϊ Γκρανβιλ Μπάρκερ ανέλαβε τη διεύθυνση του Court Theatre, στο οποίο ίδρυσε και μια νέα πειραματική σκηνή ειδικευμένη στο νέο και προοδευτικό δράμα. Στις επόμενες τρεις σεζόν παίχτηκαν δέκα έργα του Σω, τα οποία ο ίδιος σκηνοθετούσε, αν και επίσημα σκηνοθέτης φαινόταν ο Μπάρκερ. Ο Σω άρχισε να γράφει νέα έργα, κάτω από τη διαχείριση του Μπάρκερ. Στα επόμενα 10 χρόνια όλα τα έργα του Σω (εκτός από τον Πυγμαλίωνα) είχαν παιχτεί από κάποιο θέατρο σε όλη την Αγγλία. Με τα δικαιώματα από αυτά τα έργα, ο Σω έγινε αρκετά πλούσιος. Παράλληλα, παρέμενε ενεργός στη Φαβιανή Εταιρία, σαν δημοτικός επίτροπος στο Λονδίνο και σε διάφορες επιτροπές που έκαναν προσπάθειες για να σταματήσει η λογοκρισία στο θέατρο.
Ο Α' παγκόσμιος πόλεμος το 1914 άλλαξε τη ζωή του Σω. Για αυτόν ο πόλεμος αντιπροσώπευε τη χρεοκοπία του καπιταλιστικού συστήματος, τις τελευταίες προσπάθειες επιβίωσης των αυτοκρατοριών του 19ου αιώνα και μια τραγική απώλεια νέων ανθρώπων, κάτω από το όνομα του πατριωτισμού. Οι απόψεις του εκφραζόταν σε σειρά άρθρων κάτω από το γενικό τίτλο «Κοινή λογική γύρω από τον πόλεμο». Αυτά τα άρθρα ήταν καταστροφικά για τη δημόσια εικόνα του και τον μετέτρεψαν σε απόβλητο της κοινωνίας. Συζητήθηκε ακόμα και το ενδεχόμενο να δικαστεί για προδοσία. Όλη αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθεί η παραγωγικότητά του ως συγγραφέας, αφού στο διάστημα αυτό κατάφερε να γράψει μόνο ένα έργο, το «Heartbreak House», όπου φαίνεται η πίκρα και η απόγνωσή του για τους πολιτικούς και την κοινωνία.
Μετά τον πόλεμο, αποκατέστηκε την εικόνα του και επανήλθε η δημιουργικότητά του, με πέντε νέα έργα για τη «Δημιουργική Εξέλιξη», τον «Μαθουσάλα» και την «Αγία Ιωάννα», που θεωρείται το κορυφαίο αριστούργημά του.
Το 1925 κέρδισε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Μη έχοντας ανάγκη τα χρήματα, τα δώρισε για μια Αγγλική έκδοση έργου του Αύγουστου Στρίμπεργκ.
Το 1920 ξεκίνησε ένα φεστιβάλ για έργα του Σω στην Αγγλία.
Ο Σω έζησε το υπόλοιπο της ζωής του ως διεθνής διασημότητα, ταξιδεύοντας στον κόσμο κι ασχολούμενος με τα τοπικά και διεθνή προβλήματα. Επισκέφτηκε τη Σοβιετική Ένωση, με πρόσκληση του Στάλιν, και τις ΗΠΑ, με πρόσκληση του Χέρστ. Συνέχισε να γράφει χιλιάδες γράμματα, και πάνω από 12 θεατρικά έργα.
Ο Σω, που ήταν χορτοφάγος για 66 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το τέλος της ζωής του συνέχιζε να είναι όχι μόνο παραγωγικός νοητικά, αλλά και καλοστεκούμενος σωματικά. Το 1950 έπεσε από μια σκάλα, στην οποία είχε ανέβει για να κλαδέψει ένα δέντρο στον κήπο του. Πέθανε λίγες μέρες αργότερα, σε ηλικία 94 ετών, αφήνοντας ένα μισοτελειωμένο θεατρικό έργο.
Μέσα στα κείμενά του, μπορεί κανείς εύκολα να διακρίνει τις απόψεις του για τη ζωή, τον κόσμο, την εκπαίδευση, τις σχέσεις των δύο φύλων, που πάντα είναι ριζοσπαστικές για την εποχή του, κι ακόμη, βαθιά φιλοσοφικές, αν και ποτέ δε μορφώθηκε αρκετά.
Πίστευε ότι τα σχολικά βιβλία δεν αξίζουν να διαβαστούν, γιατί στις σελίδες τους περιλαμβάνονται απόψεις που τα παιδιά πρέπει να παπαγαλίσουν και όχι να κρίνουν, ακόμα κι αν είναι παράλογες ή παρωχημένες. Προέτρεπε τους νέους να επαναστατήσουν ενάντια στο κατεστημένο, πριν καταντήσουν απολιθώματα. Σύστηνε να ακούνε τις απόψεις των δασκάλων τους με κριτικό πνεύμα και αμφισβήτηση, να βλέπουν και την αντίθετη άποψη απο αυτήν που τους επιβάλλεται να μάθουν, και να προσπαθούν να ανακαλύψουν την αλήθεια πέρα απο αυτό το δυαδισμό, μέσα τους. (Ομιλία για την εκπαίδευση, 1933)
Πίστευε ότι η οικιακή καριέρα δεν είναι πιο φυσική για τις γυναίκες από ό,τι είναι η στρατιωτική καριέρα για τους άνδρες. Όταν χρειάζεται, μια γυναίκα κάνει παιδιά και τα μεγαλώνει, όπως ένας άνδρας πηγαίνει στον πόλεμο. Αυτό δε σημαίνει ότι αυτή η επιλογή είναι η μοναδική που έχει μια γυναίκα ή ένας άνδρας στη ζωή του. Το να σκεφτόμαστε ότι τα οικιακά είναι η φυσική επιλογή για μια γυναίκα, ισοδυναμεί με το να σκέφτεται ένα παιδί ότι το κλουβί είναι το φυσικό περιβάλλον για έναν παπαγάλο, επειδή ποτέ δεν έτυχε να δει έναν έξω απο αυτό. Σίγουρα θα υπάρχουν παπαγάλοι που προτιμούν το κλουβί, είτε από φόβο στην επιβίωση, είτε από συμπάθεια στους ιδιοκτήτες τους, είτε επειδή πιστεύουν ότι είναι η φυσική θέση που τους έδωσε ο Θεός! Παρόλαυτά, ο μόνος παπαγάλος που θα μπορούσε ένας ελεύθερος άνθρωπος να συμπαθήσει θα ήταν αυτός που επιμένει να μείνει έξω από το κλουβί, σαν μια πρωταρχική συνθήκη για να έχει μια ευχάριστη ζωή. (Η πεμπτουσία του Ιψενισμού ,1922)
Πίστευε κι έγραφε ότι στις φυλακές έπρεπε να είναι εκείνοι οι οποίοι μπορούν να αναμορφωθούν. Εκείνοι που δεν μπορούν, θα πρέπει να σκοτώνονται, όπως ένα επικίνδυνο σκυλί ή ένα δηλητηριώδες φίδι, για να μη γεμίζουν οι φυλακές, για να μη δεσμεύονται φύλακες, που σε τελική ανάλυση διαφθείρονται κι αυτοί από τους εγκληματίες αυτού του είδους.
Ο Τζ. Μπ. Σω ήταν άνθρωπος με πάθος. Αλλά το πάθος δεν έβλαψε το χιούμορ του, την ευρύτητα των απόψεών του και τη συνεχή εξεταστική ματιά του απέναντι στη ζωή. Η ευθύτητα και η ετοιμότητα του νου, το καλωσόρισμα νέων ιδεών, η αγάπη του για τα όμορφα πράγματα, η ικανότητα να εκτιμήσει και να συμπαθήσει ακόμα κι αυτές τις δυνάμεις που είναι εναντίον του, είναι χαρακτηριστικά όχι ενός απλού δραματουργού, αλλά ενός φιλόσοφου του καιρού του, που ακόμα και σήμερα έχει πολλά πράγματα να μας πει και να μας μάθει.
- Υπάρχουν δύο ειδών τραγωδίες στη ζωή. Η μια είναι να μην πραγματοποιήσεις τα όνειρά σου. Η άλλη είναι να τα πραγματοποιήσεις.
- Ελευθερία σημαίνει υπευθυνότητα, γι' αυτό οι περισσότεροι άνθρωποι τη φοβούνται.
- Οι άνθρωποι πάντα γκρινιάζουν για τις περιστάσεις μέσα στις οποίες βρίσκονται. Δεν πιστεύω στις περιστάσεις. Οι άνθρωποι που γίνονται σημαντικοί στον κόσμο είναι αυτοί που ψάχνουν για τις περιστάσεις που χρειάζονται. Κι αν δεν μπορούν να τις βρουν, τότε τις φτιάχνουν.
- Ο λογικός άνθρωπος προσαρμόζεται στον κόσμο που ζει. Ο παράλογος επιμένει να προσπαθεί να προσαρμόσει τον κόσμο στον εαυτό του. Γι' αυτό η πρόοδος εξαρτάται από τους παράλογους.
- Πατριωτισμός είναι να χαρακτηρίζεις μια χώρα σαν ανώτερη με κριτήριο το γεγονός ότι εσύ έχεις γεννηθεί σ' αυτήν.
- Μια ζωή που ξοδεύτηκε σε λάθη είναι όχι μόνο πιο τιμημένη αλλά και πολύ πιο χρήσιμη από μια ζωή που ξοδεύτηκε στο τίποτα
- Αυτός που δεν ελπίζει σε τίποτα, δεν απελπίζεται από τίποτα
- Αν έχω ένα μήλο κι εσύ έχεις ένα άλλο μήλο και τα ανταλλάξουμε, τότε και οι δύο θα έχουμε πάλι από ένα μήλο. Αν έχω μια ιδέα κι εσύ έχεις μια άλλη ιδέα και τις ανταλλάξουμε, τότε ο καθένας μας θα έχει από δύο ιδέες
- Ζωή δεν είναι το να βρεις τον εαυτό σου, είναι να σφυρηλατήσεις τον εαυτό σου
- Η ζωή δεν είναι ένα κερί που σβήνει γρήγορα, αλλά ένα είδος υπέροχου δαυλού, που κατάφερα να πιάσω έστω και για μια στιγμή, και θέλω να τον κάνω να φωτίσει όσο πιο δυνατά γίνεται, πριν τον παραδώσω στις επόμενες γενιές
- Οι άνθρωποι είναι σοφοί όχι σε αναλογία με την εμπειρία τους, αλλά με τη δυνατότητά τους να αποκτούν εμπειρίες
Πηγές: biographies.nea-acropoli.gr, Βικιπαίδεια
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου