ΑΝΤΙ να προσπαθώ να γράψω σπουδαίες ασημαντότητες, ξαναδιαβάζω και αντιγράφω από «Το πρόβλημα της μεθόδου» του Ζαν Πολ Σαρτρ (εκδόσεις «Εξάντας»), έχοντας την αίσθηση πως σας (με) αφορά άθελά σας.
«ΑΠΕΝΑΝΤΙ στον Χέγκελ, ο Κίρκεγκαρντ ελάχιστα μπορεί να υπολογιστεί. Δεν είναι σίγουρα φιλόσοφος - αυτό τον τίτλο άλλωστε τον αρνιόταν κι ο ίδιος. Στην πραγματικότητα είναι ένας χριστιανός, που δεν θέλει να αφεθεί να τον κλείσουν μέσα σ' ένα θεωρητικό σύστημα και που αντιτάσσει επίμονα στον "ιντελεκτουαλισμό" του Χέγκελ το σταθερό και ιδιάζον μέγεθος του βιώματος.
ΔΕΝ υπάρχει αμφιβολία, όπως παρατήρησε ο Jean Wahl, ότι ένας εγκελιανός δεν θα μπορούσε να εντάξει αυτή την πεισματικά ρομαντική συνείδηση μέσα στη "δυστυχισμένη συνείδηση" που αποτελεί γι' αυτόν στιγμή ξεπερασμένη και γνωστή στα κύρια χαρακτηριστικά της. Αλλά ακριβώς αυτή την αντικειμενική γνώση αμφισβητεί ο Κίρκεγκαρντ: Γι' αυτόν, το ξεπέρασμα της δυστυχισμένης συνείδησης παραμένει καθαρά θεωρητικό.
Ο υπαρκτός άνθρωπος δεν μπορεί να αφομοιωθεί από ένα σύστημα ιδεών, ό,τι κι αν πούμε ή σκεφτούμε για τον πόνο, βέβαιο είναι ότι ξεφεύγει από τη γνωστική διαδικασία εφ' όσον μένει κλεισμένος στον εαυτό του και για τον εαυτό του και καμία γνώση δεν είναι ικανή να τον μεταμορφώσει.
"Ο φιλόσοφος χτίζει ένα παλάτι ιδεών και κατοικεί σε μία αχυροκαλύβα". Ο Κίρκεγκαρντ, εννοείται εκείνο που θέλει να υπερασπιστεί είναι η θρησκεία. Ο Χέγκελ δεν ευχόταν να "ξεπεραστεί" ο χριστιανισμός, αλλά, ακριβώς γι' αυτό, τον θεωρούσε σαν την πιο υψηλή στιγμή της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο Κίρκεγκαρντ, αντίθετα, επιμένει στην υπερβατικότητα του θείου. Ανάμεσα στον άνθρωπο και στον Θεό βάζει μία απέραντη απόσταση και διατείνεται ότι η ύπαρξη του Παντοδύναμου δεν μπορεί να γίνει αντικείμενο αντικειμενικής γνώσης, εφ' όσον είναι αποτέλεσμα υποκειμενικής πίστης. Και αυτή η πίστη, με τη σειρά της, δεν μπορεί ποτέ ούτε να υπερκερασθεί ούτε να ταξινομηθεί από τη γνώση.
ΕΤΣΙ, ο Κίρκεγκαρντ οδηγείται στη διεκδίκηση της καθαρής υποκειμενικότητας, ενάντια στην καθολική αντικειμενικότητα της ουσίας, στη στενή και γεμάτη πάθος αδιαλλαξία της εσωτερικής ζωής, έναντι στην ήρεμη διαδικασία της γνώσης κάθε πραγματικότητας, στην πίστη που αυτοεπιβεβαιώνεται πεισματικά, χωρίς να νοιάζεται αν προκαλεί την επιστήμη.
ΖΗΤΑΕΙ όπλα παντού για να αποφύγει την τρομερή "διαιτησία της γνώσης": Ανακαλύπτει μέσα του αντιθέσεις, αβεβαιότητες, αμφιβολίες, παραδοξότητες, αναστολές, διλήμματα κ.λπ. Σε όλον αυτόν το σπαραγμό ο Χέγκελ δεν θα 'βλεπε σίγουρα παρά αντιφάσεις μορφοποιημένες ή εν εξελίξει. Αλλά αυτό ακριβώς του καταμαρτυρεί ο Κίρκεγκαρντ: Πριν ακόμα τις συνειδητοποιήσει ο φιλόσοφος της Ιένας, δεν θα δίσταζε να τις θεωρήσει ακρωτηριασμένες ιδέες.
ΣΤΗΝ πραγματικότητα, η υποκειμενική ζωή, στο μέτρο μάλιστα που έχει βιωθεί, δεν μπορεί ποτέ να γίνει αντικείμενο της γνώσης· διαφεύγει εξ ορισμού κάθε γνώσης και η σχέση του πιστού με το υπερβατικό δεν γίνεται να συλληφθεί με τον τύπο της υπέρβασης.
ΑΥΤΗ η εσωτερικότητα, με τη στενότητά της και το άπειρο βάθος της που επιμένει να αυτοβεβαιώνεται ενάντια σε κάθε φιλοσοφία, αυτή η υποκειμενικότητα που βρίσκεται πέρα από το λόγο, σαν προσωπική περιπέτεια κάποιου απέναντι στους άλλους και τον Θεό, να τι ονόμασε ο Κίρκεγκαρντ ύπαρξη (...)
(...) Ο Κίρκεγκαρντ έχει δίκιο για το εξής: Ο πόνος, η ανάγκη, το πάθος, τα βάσανα των ανθρώπων, είναι φοβερές πραγματικότητες, που δεν μπορούν να ξεπεραστούν ούτε ν' αλλάξουν με τη γνώση (...) Ο Κίρκεγκαρντ είναι ο πρώτος ίσως που παρατήρησε, ενάντια στον Χέγκελ και χάρη σ' αυτόν, το ασύμμετρο του πραγματικού τής γνώσης. Κι αυτό το ασύμμετρο μπορεί να αποτελέσει την αφετηρία ενός συντηρητικού ανορθολογισμού: Είναι κι αυτός ένας από τους τρόπους που μπορούμε να συλλάβουμε το έργο αυτού του ιδεολόγου.
ΜΠΟΡΟΥΜΕ όμως να το συλλάβουμε και σαν τον θάνατο του απόλυτου ιδεαλισμού: Αρκεί να συνειδητοποιήσουμε ένα πάθος μαθαίνοντας τις αιτίες του για να το συντρίψουμε, πρέπει να το ζήσουμε, να το αντιθέσουμε με άλλα πάθη, να το πολεμήσουμε με επιμονή. Με δυο λόγια, να διαπλαστούμε μαζί του».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου