Έλληνας στοχαστής, δοκιμιογράφος και παιδαγωγός, θεωρούμενος ως ο τελευταίος εκπρόσωπος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ (ΠΕΡΙ ΗΘΙΚΗΣ)«Μια πρόθεση που δεν έχει εκτελεσθεί, είναι ηθικά λειψή. Λέμε: “Είσαι άνθρωπος αγαθών προθέσεων”. Εάν όμως σταματάς έως εκεί, πάλι δεν είσαι ολόκληρος και αυθεντικά ηθικός άνθρωπος. Πολλοί είναι οι άνθρωποι των αγαθών προθέσεων, αλλά δεν είναι και όλοι άνθρωποι των αγαθών πράξεων. Για να γίνει αυτό το δεύτερο, πρέπει η πρόθεση να πληρωθεί, η διαδικασία να ολοκληρωθεί και να βρει την απόληξή της στην ενέργεια, να πραγματοποιηθεί η προαίρεση και να γίνει έργο.Λένε μερικοί: “Μα τι σημασία έχει που δεν έγινε έργο; Μπορεί να ήσαν τα εξωτερικά προσκόμματα τόσο πολλά και τόσο ανυπέρβλητα, ώστε επιτέλους η αγαθή βούληση αναγκάστηκε να παραιτηθεί”. Τούτο είναι μια εξήγηση, δεν είναι δικαιολογία. Βεβαίως θα υπάρξουν τα εμπόδια. Κάποτε μάλιστα τα εσωτερικά εμπόδια είναι περισσότερα και μεγαλύτερα από τα εξωτερικά. Εξάλλου η Ψυχολογία μας έδειξε σήμερα ότι τα εξωτερικά εμπόδια παίρνουν το μέγεθος και την περιπλοκή τους από τις εσωτερικές αντιστάσεις που ξυπνούν. Βέβαια λοιπόν θα υπάρξουν εμπόδια. Αλλά αθλητής δεν είναι εκείνος που έχει την όρεξη ή τη φιλοδοξία να πηδήσει. Είναι εκείνος που πήδηξε. Νικάει όχι εκείνος που προγραμμάτισε και κατάστρωσε τελικά ένα σχέδιο, αλλά αυτός που εκτελεί αυτό το σχέδιο και φτάνει εκεί που λογάριασε. Λοιπόν δεν πρέπει η πρόθεση να ν ομίζεται ότι αποτελεί τη μόνη και πλήρη εσωτερική δικαίωση της πράξης. Δεν αρκεί. Η πρόθεση πρέπει να βρει την ολοκλήρωσή της. Και ολοκληρωμένη είναι η πράξη όχι μόνο με την αρχή, αλλά και με την απόληξή της» [σελ. 111-112]
ΣΠΟΥΔΕΣ
Σπούδασε στα Πανεπιστήμια Αθηνών (Θεολογική Σχολή, 1915 - 1919), Βερολίνου (1924 – 1926 με υποτροφία του Χ. Νομικού), Τύμπιγκεν (1926 – 1927, όπου έγινε διδάκτωρ της Φιλοσοφίας με την διατριβή «Το θεολογικό βίωμα στον Πλάτωνα», «Das Religiose Erleben bei Platon») και Παρισίων.
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Υπηρέτησε στην νεοελληνική δημόσια εκπαίδευση από το 1920 και μετά το πέρας της γερμανικής κατοχής διορίστηκε Γενικός Διευθυντής, το δε 1944, 1950 και 1963 - 1964 κατέλαβε την θέση του Γενικού Γραμματέα του υπουργείου Παιδείας και προκάλεσε, ιδίως στην διετία 1963 – 1964, μία σύντομη άνοιξη της νεοελληνικής παιδείας με βάση της φιλοσοφικές ανθρωπιστικές αξίες.
Διετέλεσε αντιπρόεδρος του «Αθηναϊκού Τεχνολογικού Ομίλου» και βουλευτής επικρατείας στην πρώτη μεταχουντική Βουλή. Επί 20 χρόνια δίδαξε Φιλοσοφία, Ψυχολογία και Παιδαγωγική στον μορφωτικό σύλλογο «Αθήναιον». Υπό την διεύθυνσή του κυκλοφόρησαν 15 τόμοι της επιθεώρησης «Παιδεία» (1946 – 1961) και 100 τόμοι αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων (1954 – 1958). Εξελέγη βουλευτής επικρατείας με το κόμμα της «Ένωσης Κέντρου» κατά την μεταπολίτευση και το 1980 έγινε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Συνέγραψε πλήθος βιβλίων στην ελληνική, γερμανική, αγγλική και γαλλική γλώσσα.
ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΗ ΘΕΣΗ
Ο Παπανούτσος αντιμετώπισε με υποψία τον σύγχρονο επιστημονισμό και αποφάνθηκε ότι η ανθρώπινη φύση δεν υπόκειται πραγματικά στις διάφορες μεθοδολογικές κατασκευές των εργαστηρίων: «Είναι μάταιο για τον επιστήμονα να προσπαθεί να ανακαλύψει την αλήθεια για την ανθρώπινη φύση χωρίς πρώτα να έχει καταλάβει τον ίδιο του τον εαυτό, χωρίς πρώτα να έχει ασχοληθεί με την κλασική διερεύνηση της ανθρώπινης ύπαρξης… Σύμφωνα με τον Παπανούτσο, η γνωστική δραστηριότητα του ανθρώπου περιλαμβάνει ως αντικείμενό της όχι μόνο την φύση και τον πολιτισμό, τους τρόπους και τα μέσα που το μυαλό μας χρησιμοποιεί για να θεωρητικολογεί γι’ αυτά, αλλά κατά κύριο λόγο τις ικανότητες του πνεύματός μας να γνωρίζει την πραγματικότητα με έναν πιο εξειδικευμένο τρόπο, δηλαδή να αναλύει και να συνθέτει όλες τις απόψεις της ζωής, την γνωστική, την ηθική και την αισθητική… Ο άνθρωπος με την δραστηριοποίηση της γνωστικής του ικανότητας θέτει τα όρια αυτής της ίδιας της γνωστικής του ικανότητας» (Χιώτης, σελ. 229).
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ:
«Το πρόβλημα της ελευθέρας βουλήσεως», 1921
«Πραγματισμός και Ουμανισμός», 1924
«Εισαγωγή εις την Φιλοσοφίαν της Θρησκείας», 1927
«Τριλογία του Πνεύματος», 1928
«Περί τέχνης», 1930
«Περί ηθικής», 1932
«Περί επιστήμης», 1936
«Αισθητική», 1948
«Ηθική», 1949
«Επίκαιρα», 1950
«Γνωσιολογία», 1954
«Νεοελληνική Φιλοσοφία», τόμοι 2, 1954 - 1956
«Παλαμάς, Καβάφης, Σικελιανός», 1955
«Φιλοσοφία και Παιδεία», 1958
«Η ηθική συνείδηση και τα προβλήματά της», 1962
«Φιλοσοφικά προβλήματα», 1964
«Αγώνες και αγωνία για την Παιδεία», 1965
«Στοιχεία Ψυχολογίας», σχολικό, 1966
«Το θρησκευτικό βίωμα του Πλάτωνα» (μετάφραση από τα γερμανικά στα ελληνικά της διδακτορικής διατριβής του «Das religiose Erleben bei Platon»), 1968
«Λογική», 1970
«Ο λόγος και ο άνθρωπος», 1971
«Ψυχολογία, Πρακτική Φιλοσοφία», 1973
«Το δίκαιον της πυγμής», 1976
«Η παιδεία το μεγάλο μας πρόβλημα», 1976
«Η κρίση του πολιτισμού μας», 1978
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Παναγιώτης Ν. Χιώτης, «Η Παράδοση του Διαφωτισμού στην Ελλάδα», εκδόσεις «Ενάλιος», Αθήνα, 1998
http://knol.google.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου