Κωνσταντίνος Ξενάκης

Ο Κωνσταντίνος Ξενάκης, γεννημένος στο Κάιρο της Αιγύπτου (1931), Έλληνας της διασποράς, είναι φορέας δύο ταυτοτήτων και δύο πολιτισμών, του ελληνικού και του αιγυπτιακού. Η αδιαμφισβήτητη αυτή πραγματικότητα τον πλούτισε με εικόνες και μνήμες, τις οποίες αργότερα ενσωμάτωσε στο οπτικό του αλφάβητο, που βασίζεται σε αρχέτυπα σύμβολα γνώσης, τα οποία διεκδικούν το προνόμιο μιας διαχρονικής επικοινωνίας. Το οπτικό αλφάβητο που ο ίδιος εφηύρε, γεμάτο σύμβολα, έννοιες, μεταφορές και προεκτάσεις σκέψεων πάνω στη σύγχρονη πραγματικότητα και την τεχνολογία, επεκτάθηκε αργότερα σε θέματα επικοινωνίας, που από τη δεκαετία του '70 πήραν τεράστιες διαστάσεις και, ιδιαίτερα σήμερα, καθορίζουν την ανθρώπινη καθημερινότητα. Η επικοινωνία μέσω της γραφής, του σήματος, του σχήματος ή του αντικειμένου, η επικοινωνία ακόμη και ως εφήμερο συμβάν φαίνεται να τον απασχολεί πάντα. Τα σημεία, τα σχήματα, τα αντικείμενα, τα σήματα της τροχαίας που χρησιμοποιεί στην εξέλιξη της δουλειάς του, παρατίθενται και λειτουργούν ως στοιχεία διαχρονικής μνήμης και γνώσης, τα οποία εντάσσει σ' ένα επικοινωνιακό παιχνίδι χωρίς προκαταλήψεις, χρονικούς, σχηματικούς ή πολιτισμικούς περιορισμούς. Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ενδιαφέρον, αλλά έχει εύρος και πυκνότητα. Για ν' αποδειχτεί τελικά αυτό το έργο/ παιχνίδι ως το μέσον εκείνο που θα τον καταχωρίσει ανάμεσα στους ξεχωριστούς Ευρωπαίους δημιουργούς.

Στη διάρκεια της μακρόχρονης πορείας του στην τέχνη, ο Κωνσταντίνος Ξενάκης, κατορθώνει πάντα να ισορροπεί την τέχνη με τη γνώση, την αίσθηση με τη διανόηση, την εγκεφαλικότητα με την ποίηση, το δομημένο στοιχείο με το εφήμερο, τα σήματα με τα σύμβολα, την αδράνεια με τη δράση, τη μελαγχολία ενός ονείρου που χάθηκε με την ανάγκη μιας νέας αρχής, την επικοινωνία του παρελθόντος με το παρόν και το σύγχρονο αδιέξοδο. Στα έργα του υπάρχει μια ισότιμη μίξη πολλών στοιχείων. Με άλλα λόγια, κατορθώνει το πάντρεμα του δυτικού ορθολογικού πολιτισμού, με εικόνες και σύμβολα τού αινιγματικού και μυστηριώδους αρχαϊκού κόσμου. Το αποτέλεσμα είναι εικόνες γεμάτες έντονα μεσογειακά χρώματα και γεωμετρικά σχήματα. Εικόνες με άποψη και θέση. Χωρίς ποτέ να γίνεται φιλολογικός, κάθε είδους κριτική υπονοείται έμμεσα στο έργο του, γιατί, ως γνήσιος δημιουργός, επιδιώκει με καθαρά καλλιτεχνικά μέσα να φτάσει στον πυρήνα και στην ουσία της τέχνης. Αρέσκεται να παίζει με τις φόρμες, τα σχήματα και τα χρώματα, να προκαλεί τον θεατή να μπει κι αυτός στο παιχνίδι. Μόνο που το παιχνίδι που προτείνει δεν είναι αθώο. Γιατί η εμπλοκή στο παιχνίδι των συμβόλων που αναθεωρούν τα όρια της καθημερινότητας, οδηγεί τον θεατή σε διαφορετική θέαση του κόσμου, έτσι, που οι όποιες παγίδες να είναι πλέον ορατές. Ο θεατής καλείται να δει την δική του πραγματικότητα με άλλο μάτι, να πάρει θέση, να κινητοποιήσει τη σκέψη του κριτικά. Όλα τούτα δεν είναι πια ένα αθώο παιχνίδι, αλλά μια δραματική διαδικασία, μια πορεία συνειδητοποίησης, που σφραγίζει τη μνήμη του θεατή και λειτουργεί πάντα αναδρομικά. Κι αυτό, ίσως, είναι το πιο ενδιαφέρον και γοητευτικό κομμάτι στο έργο του. 

http://www.pinakothiki-chania.gr/default.aspx?process=show/el/exhibitions/xenakis