Μια από τις μεγαλύτερες μορφές της ελληνικής πεζογραφίας, η Διδώ Σωτηρίου, έφυγε σαν σήμερα από κοντά μας . Ο Νικηφόρος Βρεττάκος τη χαρακτήρισε σαν "μια συγγραφέα που έκανε ζωή, όχι φιλολογία" - και δεν είχε άδικο. Γεννημένη το 1911στο Αϊδίνι της Μικράς Ασίας, εγκαθίσταται οικογενειακά στη Σμύρνη το '19 και παίρνει το δρόμο της προσφυγιάς το '22, "χίλια μύρια κύματα" μακριά από τα χώματα που την ανάστησαν, εκείνα τα "ματωμένα χώματα" που τόσο στοργικά τη νανούρισαν και τόσο πολύ τη ζεμάτησαν. Εκείνα τα γεμάτα μνήμες "ματωμένα χώματα", που θρέψαν την οργή και τον πόνο σε ανθρώπους, χρόνια και πεπρωμένα και που η Διδώ Σωτηρίου θέλησε να αναπλάσει με την πένα της, έτσι, "να μην ξεχνούν οι παλαιοί, να βγάλουν σωστή κρίση οι νέοι". Και όλα αυτά μ' έναν τρόπο που "αντί να αναζωπυρώνεται το μίσος, ζωντανεύει το ανθρώπινο δράμα όλων των μικρών λαών που σφαγιάζονται στο βωμό των ιμπεριαλιστικών συμφερόντων", όπως εύστοχα γράφει ο "Οίκος Σάντερς".
Η Διδώ Σωτηρίου φοιτά σε Αθήνα και Γαλλία, ενώ από το 1936 στρέφεται επαγγελματικά προς τη δημοσιογραφία. Συνεργάζεται με το περιοδικό "Γυναίκα", με διάφορες εφημερίδες και από το 1944 γίνεται αρχισυντάκτρια στο "Ριζοσπάστη".
Στην Κατοχή ανέπτυξε αντιστασιακή δράση στον αντιφασιστικό αγώνα. Οι εμπειρίες της από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εμφύλιο εκφράστηκαν στη μετέπειτα συγγραφική δουλειά της με το μοναδικό βιωματικό τρόπο που, θες δε θες, σ' έμπαζε κι εσένα στα δρώμενα, όχι σαν αναγνώστη αλλά σαν πρωταγωνιστή. "Στις μνήμες των ζωντανών έσκυψα. Ακούμπησα μ' αγάπη και πόνο στις καρδιές τους, εκεί που κρατούν τις θύμισες, όπως στο κονοστάσι τα βάγια και τα στέφανα".
Δραστήριο μέλος του γυναικείου κινήματος, συνεργάζεται στην Κατοχή με τις Μέλπω Αξιώτη, Ελλη Αλεξίου, Ελλη Παπά (αδελφή της και σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη), Τιτίκα Δαμασκηνού, Ηλέκτρα Αποστόλου, Χρύσα Χατζηβασιλείου. Το 1945 παίρνει μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο της Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών στο Παρίσι. Δημοσιογράφος και επιφυλλιδογράφος στην αρχή, εμφανίζεται με παρατηρητικότητα και εκφραστική δύναμη στη λογοτεχνία το 1959, με το μυθιστόρημα "Οι νεκροί περιμένουν". Θ' ακολουθήσουν τα: "Ηλέκτρα" (1961), "Ματωμένα χώματα" (1962), "Η Μικρασιατική Καταστροφή και η στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο" (1975), "Εντολή" (1976), "Μέσα στις φλόγες" (1978), "Επισκέπτες" (1979), "Κατεδαφιζόμεθα" (1982), "Θέατρο" (1995).
Στο έργο της η Μικρά Ασία, τα πολυτάραχα χρόνια της σκλαβιάς και του εμφύλιου ανατέμνονται με ρεαλιστικές πινελιές και με απλό και θερμό λόγο. Με εντυπωσιακή διεισδυτικότητα "ψυχογραφεί τον κόσμο της συμφοράς", όπως χαρακτηριστικά σημειώνει ο Γιάννης Κορδάτος. Η πλούσια σε γεγονότα ζωή της βρίσκει πλούσιο βιογραφικό αντίκρισμα στο έργο της, ενώ η γραφή της συνδυάζει τη μυθιστορηματική τεχνική με την προοπτική μιας ιστορικής ανάλυσης. Η αλήθεια είναι ότι σ' αυτή της την προσπάθεια, πέρα από οποιεσδήποτε προθέσεις, μπορεί κανείς να συναντήσει και βιαστικές και υποκειμενικές επισημάνσεις, που αντανακλούν περισσότερο το κλίμα και τις εξελίξεις των ύστερων των γεγονότων χρόνων συγγραφής των βιβλίων της. Χρόνων τόσο φορτισμένων για την Αριστερά και τις εξελίξεις της... Οπως και να είναι, τα βιβλία της τα είπαν "σεισμική δόνηση", "οργή λαού", "βιβλία που καίνε", κι άλλη μια αλήθεια είναι ότι, όπως και η ίδια γράφει: "Πώς να βάλεις τη λάβα στο χαρτί και να μη σου καούν τα χέρια σου, η καρδιά σου, ακόμα και η τέχνη σου;".
Η πραγματική δύναμη της Διδούς Σωτηρίου είναι το πάθος και η ανθρωπιά, και, για να ξαναθυμηθούμε τον Ν. Βρεττάκο: "Οι ήρωές της ένας κόσμος ολόκληρος με δικά του χαρακτηριστικά. Εκείνα τα δευτερεύοντα πρόσωπα με τα πρωτεύοντα δράματά τους ο καθένας αντιπροσωπεύει κι έναν κόσμο κι όλοι μαζί την ανθρώπιμη μάζα. Και πόσο κοντινοί μας". Είχε την επίγνωση του μυθιστορηματικού εγχειρήματος που υπηρετούσε και την ευθύνη που κουβαλούσε η πένα της. "Το μεγαλείο και το βόγγο αυτής της αδούλωτης γενιάς τρομάζεις και που το αγγίζεις καθώς πασχίζεις να δώσεις κάτι από κείνα τα χρόνια" θα προλογίσει στην "Εντολή". Και ακόμη: "Τούτο το βιβλίο τό 'γραψα σαν παθός που βλέπει τα χρόνια να φεύγουν και βιάζεται να ξεπληρώσει ένα χρέος", για να καταλήξει: "ποτέ πια άνθρωποι στην ήμερη πατρίδα μας να μην ξαναδοκιμάσουν τέτοια δεινά. Κι ούτε συγγραφέας να βρεθεί μπροστά σε τόσο δύσκολο χρέος".
Το έργο της Διδούς Σωτηρίου μεταφράστηκε στα γαλλικά, γερμανικά, ρωσικά, ρουμάνικα, ουγγαρέζικα, βουλγάρικα, τούρκικα, με πολύ μεγάλη απήχηση. Τα "Ματωμένα χώματα" θα χαρακτηριστούν "κάστρο σωστό λόγου, ενάντια στον καιρό, τη λησμονιά και το ψέμα".
Η Διδώ Σωτηρίου ο άνθρωπος, η αγωνίστρια, η συγγραφέας, κουνώντας το μαντίλι, μας είπε το στερνό της αντίο με την ευχή το έργο της να δηλώνει πάντα παρών. Πρέπει να της το υποσχεθούμε σαν το καλύτερο μνημόσυνο στα τόσα που σπάταλα μας κληροδότησε.
www.kkeml.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου